Yazdır

KLİNİK ?ALIŞMA
RESEARCH ARTICLE

Doi: 10.5578/tt.66324
Tuberk Toraks 2017;65(4):308-316

Gelis Tarihi/Received: 20.07.2017 • Kabul Edilis Tarihi/Accepted: 23.12.2017

Hastaların influenza aşısına karşı d?ş?nce ve tutumlarını hangi fakt?rler etkiler?

Fatma ?İFTCİ1, Elif ŞEN1, Nalan DEMİR2, Oya KAYACAN1

1 Ankara ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, G?ğ?s Hastalıkları Anabilim Dalı, Ankara, T?rkiye

1 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Ankara University, Ankara, Turkey

2 Eskişehir Osmangazi ?niversitesi Tıp Fak?ltesi, G?ğ?s Hastalıkları Anabilim Dalı, Eskişehir, T?rkiye

2 Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Eskişehir Osmangazi University, Eskisehir, Turkey

?ZET

Hastaların influenza aşısına karşı d?ş?nce ve tutumlarını hangi fakt?rler etkiler?

Giriş: G?n?m?zde etkinliği ve ?nemi kanıtlanmasına rağmen influenza aşısıyla aşılanma oranlarının olduk?a d?ş?k olduğunu g?r?yoruz. Bu araştırmada g?ğ?s hastalıkları polikliniğine başvuran hastalarda influenza aşısı ile aşılanma oranları ve aşılanma davranışını etkileyen fakt?rlerin araştırılması ama?landı.

Materyal ve Metod: Ekim 2011-Ocak 2012 tarihleri arasında g?ğ?s hastalıkları polikliniğine başvuran hastalara bir anket uygulandı.

Bulgular: Araştırmaya yaş ortalaması 47.7 ? 15.1 yıl olan 671 (%53.6) kadın, 580 (%46.4) erkek hasta dahil edildi. Araştırmaya dahil olan 1251 hastanın %61.9'unun influenza aşısı endikasyonu olan hastalıkları mevcuttu. İnfluenza aşısı endikasyonu olan grupta aşılanma oranları %33.4 bulundu. İnfluenza aşısı olan grupta lise ve ?st? eğitim seviyesi olanların oranı (%60.6) eğitim seviyesi daha d?ş?k olan gruba (%39.4) g?re daha fazlaydı (p= 0.01). İnfluenza aşısı ile aşılanma oranları sırasıyla kronik akciğer hastalığı (%43.6), kalp hastalığı (%21.2) ve diyabeti olanlarda (%19.3) y?ksek bulundu (p< 0.001, p= 0.02 ve p= 0.03). ?ok değişkenli regresyon analizinde; influenza aşısı ile aşılanmayla ilişkili bağımsız değişkenler; aşının gribe karşı koruma sağladığını d?ş?nme (OR, 2.13; CI, 1.85-4.24, p= 0.03), kendini gripten korumak ama?lı aşı olma (OR, 6.31; CI, 3.25-12.63, p< 0.001), ailesini korumak ama?lı aşı olma (OR, 5.42; CI, 3.11-9.54, p= 0.02), hekim tarafından ?nerilmesi (OR, 4.15; CI, 2.03-7.45, p< 0.001), d?zenli aşılanma (OR, 5.32; CI, 3.24-6.35, p< 0.001) ve kronik akciğer hastalığı (OR, 2.21; CI,1.64-4.32, p< 0.001) olmasıydı. Aşılanmama sebepleri ise aşının gereksiz olduğunu d?ş?nme (OR, 2.46; CI, 0.77-3.98; p= 0.01), yan etkilerinden endişe etme (OR, 2.14, CI, 0.16-3.25; p= 0.02) ve aşılanma hakkında bilgi sahibi olunmamasıydı (OR, 7.12; CI, 4.23-12.56; p< 0.001). Erkek hastaların aşıyı faydalı bulma oranları (p< 0.001), iş yerinde aşı kampanyası ile aşılanma oranları (p= 0.002) ve ilan, broş?r ve b?ltenlerden aşı hakkında bilgi alma oranları (p= 0.003), kadın hastalardan anlamlı olarak daha fazlaydı. İnfluenza aşısı ile aşılananların pn?mokok aşısını faydalı bulma (p= 0.02) ve son 5 yıl i?inde pn?mokok aşısı ile aşılanma oranları y?ksek bulundu (p< 0.001).

Sonu?: İnfluenza aşısı endikasyonu olan hastalarda aşılanma oranı d?ş?kt?r. Aşılanma davranışı ?zerinde olumlu etkisi olan d?ş?nceler aşının yararlı olduğu, kendisini ve ailesini gripten koruyacağıdır. Aşılanmayan hastalar influenza aşısı hakkında yeterli bilgi sahibi değildir. Hekimlerinden bilgi almaları aşılanmayı artırmaktadır. Erkek hastaların iş yerinin aşı kampanyası ile aşılanma ve ilan, broş?r ve b?ltenlerden aşı hakkında bilgi alma oranlarının kadınlardan fazla olması ?alışma oranlarının daha y?ksek olmasıyla a?ıklanabilir.

Anahtar kelimeler: Erişkin aşılama, influenza aşısı, pn?mokok aşısı

SUMMARY

Which factors effects patients belief and attitudes about influenza vaccination?

Introduction: Despite its proven efficacy, vaccination rates with influenza vaccine are considerably low. This study aimed to investigate the vaccination rates with influenza-vaccine and the factors affecting attitude toward vaccination.

Materials and Methods: A questionnaire was applied to patients presenting to outpatient clinic between October 2011-January 2012.

Results: Of these 1251 (671 F, 580 M) patients with a mean age of 47.7 ? 15.1, 61.9% had an indication for influenza-vaccination. The rate of vaccination was 33.4%. Among the vaccinated patients, the ratio of patients with an educational level of high-school or above (60.6%) was greater than that of patients with a lower educational level (39.4%) (p= 0.01). The vaccination rates were greater among those with chronic lung disease (43.6%), heart disease (21.2%), and diabetes (19.3%) (p< 0.001, p= 0.02, and p= 0.03, respectively). A multivariate regression analysis revealed that the independent variables associated with vaccination were considering the vaccine protective (OR, 2.13; CI, 1.85-4.24, p= 0.03), getting vaccinated to protect oneself (OR, 6.31; CI, 3.25-12.63, p< 0.001), getting vaccinated to protect one's family against influenza (OR, 5.42; CI, 3.11-9.54, p= 0.02), the vaccine being recommended by a physician (OR, 4.15; CI, 2.03-7.45, p< 0.001), being regularly-vaccinated (OR, 5.32; CI, 3.24-6.35, p< 0.001), and suffering from chronic lung disease (OR, 2.21; CI, 1.64-4.32, p< 0.001). The reasons of not getting vaccinated were considering the vaccine useless (OR, 2.46; CI, 0.77-3.98; p= 0.01),having concerns about side-effects (OR, 2.14; CI, 0.16-3.25; p= 0.02),and having inadequate knowledge (OR, 7.12; CI, 4.23-12.56; p< 0.001). Men, as compared to women, had a significantly greater rate of considering the vaccine useful (p< 0.001), getting vaccinated during campaigns held by workplaces (p= 0.002), and obtaining information through bills, brochures, or bulletins (p= 0.003). Patients vaccinated with the influenza-vaccine significantly more commonly consider the pneumococcal-vaccine useful (p= 0.02), and they had a significantly greater rateofvaccination with pneumococcal-vaccine (p< 0.001).

Conclusion: The vaccination rate remains low. Opinions about the vaccine that had favourable effect on vaccination rate were that the vaccine was beneficial and that it would protect one's family against the disease. The unvaccinated patients had inadequate knowledge of the vaccine. Obtaining information from a physician boosts vaccination rate.? Men having a greater rate of vaccination through campaigns of workplaces as well as a greater rate of being informed can be explained by a higher employment rate in men.

Key words: Adult vaccination, influenza vaccine, pneumococcal vaccine

Geliş Tarihi/Received: 20.07.2017 - Kabul Ediliş Tarihi/Accepted: 23.12.2017

GİRİŞ

İnfluenza her yıl yaptığı mevsimsel salgın ile ?nemli morbidite ve mortaliteye sebep olan bir hastalıktır (1). Astım ve kronik obstr?ktif akciğer hastalığı (KOAH) gibi kronik akciğer hastalığı olan ?zel hasta gruplarında mevsimsel? influenzaya bağlı olarak hastalıkların alevlenme riski daha y?ksektir (2). ?rneğin KOAH'ı olan hastalarda influenzaya bağlı alevlenmeler ?l?m oranında artış, fonksiyonlarda bozulma, yaşam kalitesinde k?t?leşme ve ekonomik y?kte artışa sebep olur (3). Bu sebeple KOAH hastalığı tedavi ve kontrol?nde influenza ataklarını ?nlemek hayati ?nem taşır ve tedavi rehberlerinde ?nerilir (4). "The Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP)" bazı ?zel gruplarda yıllık influenza aşısını ?nerir (5). Erişkin hastalarda influenzaya bağlı ciddi medikal komplikasyon riski y?ksek olan gruplar ≥ 65 yaş, kronik akciğer ve kalp hastalığı olanlar, b?brek, karaciğer, n?rolojik, hematolojik veya diyabet de dahil olmak ?zere metabolik bozukluğu olanlar, ila?lara veya insan imm?nyetmezlik vir?s? (HIV)'ne bağlı olan da dahil olmak ?zere imm?ns?presyonu olanlar, sağlık personeli, bakım evinde ?alışanlar, hastalarla uzun s?reli ve sık teması olanlar, ?ocuklarla ve influenza i?in risk grubunda olanlarla aynı evde yaşayanlar, gebeler, aşırı obezler [beden kitle indeksi (BKİ) > 40 kg/m2] olarak bildirilmiştir. ?lkemizde risk grubunda olan hastalıkları doktor raporuyla belgelenenler aşıyı ?cretsiz alabilmektedir. Ancak aşının kanıtlanmış etkinliğine rağmen, mevsimsel influenza aşısı ile aşılanma oranı halen d?nyada ve ?lkemizde olduk?a d?ş?kt?r (6-9). D?nyada her yaş grubunda, t?m pop?lasyonun influenza aşısı ile aşılanma oranları %30-50 arasında değişirken ?lkemizde ise %6-10 arasında değişmektedir (8,9).

Aşılanma davranışını olumlu veya olumsuz etkileyen d?ş?nce ve davranışların belirlenmesi ve gerekli d?zenlemelerin yapılması aşılanma oranını artıracaktır. Bu sebeple bu araştırmada g?ğ?s hastalıkları polikliniğine başvuran hastaların influenza aşısı ile aşılanma oranlarının ve aşılanma davranışını etkileyen fakt?rlerin ortaya konması ama?lanmıştır.

MATERYAL ve METOD

Araştırma Grubu

Ekim 2011-Ocak 2012 tarihleri arasında ?niversite hastanesi g?ğ?s hastalıkları polikliniğine başvuran t?m hastalar anket hakkında bilgilendirilerek araştırmaya isteğe bağlı olarak katılmaya davet edildi.

Anket Formu

Anket formunda kimlik bilgileri dışında tanımlayıcı kişisel demografik veriler, influenza ve pn?mokok aşılanma durumları, aşılanma hakkında d?ş?nce ve tutumları hakkında ?oktan se?meli sorulara yer verildi. Demografik veriler yaş, cinsiyet, meslek, ?alışma s?resi ve eğitim durumunu i?eriyordu. ?oktan se?meli sorulara birden fazla cevap verilebiliyordu. Bazı soruların cevabı ise evet/hayır olarak belirlenmişti.

Ankete katılanlara bu yıl influenza aşısı olup olmadıkları, daha ?nce ka? kez influenza aşısı oldukları, aşı olma (aşının kısmi koruma sağladığını, hastaneye yatışı azalttığını, zat?rre ve ?l?m gibi ağır tabloların sıklığını azalttığını, iş g?c? kaybını azalttığını d?ş?nme, kendini, ailesini, hastalarını korumak i?in aşı olma, ?alıştığı kurum ya da kuruluşun kampanyası ile aşı olma) ve olmama (gerekli değil, faydalı değil, yan etkilerinden endişe etme, aşı hakkında bilgisi yok) sebepleri, aşı hakkında bilgiyi kimden (hekim, ?evredeki kişiler) veya nereden (internet, televizyon, gazete, afiş, broş?r ve b?lten)? edindikleri? soruldu. Bu araştırmada anketin yapıldığı 2011-2012 sezonuna ait endikasyonlar temel alınmıştır. İnfluenza aşısı endikasyonu olan hastalar 65 yaş ve ?st?, kronik kalp hastalıkları, kronik akciğer hastalıkları (KOAH, astım vb.), kronik karaciğer hastalığı, b?brek yetmezliği, hemoglobinopati, diyabet ve imm?nyetmezlik durumunun varlığı, sağlık personeli olma, bakım evinde yaşama veya ?alışma, kronik hastalığı olan kişiyle aynı evde yaşama, gebeliğinin ikinci ve ???nc? trimestırı grip sezonuna rastlayan gebeler olarak belirlendi.

G?n?m?zde influenza aşısı altı aydan b?y?k herkese ?nerilmektedir. İnfluenza i?in riskli gruplar ise 6-59 ay arası t?m ?ocuklar, ≥ 50 yaş erişkinler, kronik akciğer (astım dahil) veya kardiyovask?ler (izole hipertansiyon hari?), renal, hepatik, n?rolojik, hematolojik veya metabolik hastalığı (diyabet dahil) olan ?ocuk ve erişkinler, bağışıklığı baskılanmış kişiler (medikasyon veya HIV infeksiyonu ile), influenza sezonunda gebe olan veya olacak kadınlar, uzun s?re aspirin tedavisi alan veya influenza infeksiyonu sonrası Reye sendromu i?in risk taşıyan 6 ay-18 yaş arası ?ocuk ve ad?lesanlar, bakım evinde yaşayanlar, BKİ > 40 kg/m2 olan obezlerdir.

Anketler araştırma yazarları F? ve EŞ tarafından hazırlandı ve anketlerin araştırmaya katılanların kendilerinin (self-test) yanıtlaması istendi.

Bu prospektif, g?zlemsel araştırma Helsinki Deklarasyonuna uygun şekilde yapıldı. Ankara ?niversitesi etik kurulu araştırmayı onayladı (02-48-11).

İstatistiksel Analiz

İstatistiksel analizler IBM SPSS Statistics 20 (SPSS Inc., Chicago, IL, US, 2011) software kullanılarak yapıldı. Normal dağılan sayısal veriler ortalama ? standart sapma, normal dağılmayan sayısal veriler ortanca ve range, nominal veriler sayı ve y?zde olarak verildi.

Bağımsız iki veri grubunun karşılaştırmasında kategorik değişkenler i?in ki-kare, sayısal ve normal dağılan değişkenler i?in independent sample t-test, sayısal ve normal dağılmayan değişkenler i?in Mann-Whitney U test kullanıldı. İkiden fazla bağımsız grup analizinde ise parametrik y?ntem olarak ANOVA (tek y?nl? değişkenlik analizi) ve parametrik olmayan y?ntem olarak Kruskal-Wallis testi kullanıldı. Aşı olma ve olmama davranışını etkileyen fakt?rler ayrı ayrı tek değişkenli analiz ile incelendi. Anlamlı bulunan aday fakt?rler ?ok değişkenli regresyon analizine dahil edilerek aşılanmanın bağımsız belirte?lerinin belirlenmesi ama?landı. P değeri 0.05'in altında olan sonu?ların istatistiksel anlamlılık d?zeyine ulaştığı kabul edildi.

BULGULAR

G?ğ?s hastalıkları polikliniğine başvuran 1520 hasta anket araştırması hakkında bilgilendirildi, 1370 (%90.1) hasta ankete katılmayı kabul etti ve 1251 (%82.3) hasta anketi tamamlayarak teslim etti. Araştırmanın akış şeması Şekil 1'de verilmiştir. Araştırmaya 671 (%53.6) kadın, 580 (%46.4) erkek katıldı. Yaş ortalaması 47.7 ? 15.1 yıl olarak bulundu.


Şekil 1

Son beş yıl i?inde ardı ardına ?? ve daha fazla kez influenza aşısı ile aşılananlar; d?zenli aşılanan, 1-3 kez aşılananlar; d?zensiz aşılanan ve geri kalanlar hi? aşılanmayan hasta grubuna dahil edildi. Hastaların 210 (%16.8)'u d?zenli, 255 (%20.4)'i d?zensiz aşılandığını ve 786 (%62.8)'sı hi? aşı olmadığını belirtti.

İnfluenza aşısı endikasyonu olan 775 (%61.9)'4 ve pn?mokok aşısı endikasyonu olan 766 (%61.2) hasta saptandı. İnfluenza aşısı endikasyonu olan grupta aşılanma oranları %33.4 (n= 259), pn?mokok aşısı endikasyonu olan grupta ise %9.9 (n= 76) bulundu. T?m istatistiksel değerlendirmeler influenza aşısı ile aşılanma endikasyonu olan hasta grubu ile yapıldı. İnfluenza aşısı ile aşılanmayı etkileyen bağımsız değişkenlerin belirlenmesi i?in grubun ?zellikleri ve d?ş?nceleri tek değişkenli analiz ile incelendi.

İnfluenza aşısı ile d?zenli aşılanan hastaların %68.6' sının anketin yapıldığı yıl influenza aşısı yaptırdığı g?r?ld?. D?zenli aşılanma ile anket yılında aşılanma oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki saptandı (OR, 5.3; %95 CI, 3.24-6.35; p< 0.001). İnfluenza aşısı ile aşılanan ve aşılanmayan grupların demografik ?zellikleri ve influenza i?in risk fakt?rleri karşılaştırıldı (Tablo 1). İki grubun yaş ve cinsiyetleri arasında anlamlı fark izlenmedi. İki grubun eğitim seviyeleri okul kategorilerinde istatistiksel olarak anlamlı farklı bulundu. Lise ve ?st? eğitim seviyesi olan hastaların aşılanma oranı (%60.6) daha d?ş?k eğitim seviyesi olan hastaların aşılanma oranından (%39.4) y?ksekti (p= 0.01). İnfluenza aşısı ile aşılanma oranları sırasıyla kronik akciğer hastalığı (%43.6), kalp hastalığı (%21.2) ve diyabeti olanlarda (%19.3) daha fazlaydı (sırasıyla OR, 3.12; %95 CI, 2.54-5.43; p< 0.001, OR, 2.71; %95 CI, 1.64-3.12; p= 0.003 ve OR, 2.24; %95 CI, 1.30-2.95; p= 0.015). Hemoglobinopatisi olan iki, bakım evinde kalan ?? ve gebeliğinin ikinci ve ???nc? trimestırını influenza infeksiyonu i?in? riskli d?neme gelen toplam ?? gebe hastanın da aşı olmadığı ?ğrenildi.


Tablo 1

Aşılanan olguların influenza aşısının koruyucu olduğunu (OR, 5.31; %95 CI, 2.15-7.24; p< 0.001), gribe daha az yakalanmaya sebep olacağını (OR, 4.24; %95 CI, 1.38-6.84; p< 0.001), hastanede yatış sıklığını azaltacağını (OR, 3.17; %95 CI, 1.56-4.12; p= 0.002) ve zat?rre gibi daha ciddi hastalık durumlarından koruyacağını (OR, 2.12; %95 CI, 0.83-2.72; p= 0.03) d?ş?nd?kleri saptandı. İş g?c? kaybını azaltacağını d?ş?nme oranları iki grup arasında benzer bulundu (p= 0.08). İnfluenza aşısı ile aşılanma ile kendini ve ailesini koruma d?ş?ncesi arasında anlamlı ilişki saptanırken (sırasıyla OR, 8.43; %95 CI, 4.17-15.23; p< 0.001, OR, 6.12; %95 CI, 3.24-10.63; p< 0.001), ?evresindeki kişileri koruma oranı aşı olmayan grupla benzerdi (p= 0.12). Aşılanmama sebepleri sorgulandığında aşının gereksiz olduğunu d?ş?nme (OR, 2.46; %95 CI, 0.77-3.98; p= 0.01), yan etkilerinden endişe etme (OR, 2.14; %95 CI, 0.16-3.25; p= 0.02) ve aşılanma hakkında bilgi sahibi olunmaması (OR, 7.12; %95 CI, 4.23-12.56; p< 0.001) belirtildi (Tablo 2). Aşının faydalı olmadığını d?ş?nme oranları aşı olan ve olmayan grupta benzer bulundu (p= 0.14). İnfluenza aşısı olma ve hekimler tarafından bilgilendirilme arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulundu (OR, 5.35; %95 CI, 2.19-9.66; p< 0.001), ancak ?evresindeki kişilerden (p= 0.19), internet (p= 0.25), gazete (p= 0.32), televizyon (p= 0.15), afiş ve b?ltenden (p= 0.33) bilgi almanın aşılanma davranışını etkilemediği g?r?ld? (Tablo 3).


Tablo 2

Tablo 3

İnfluenza aşısı olan kadın ve erkekler arasındaki farklar değerlendirildi (Tablo 4). Kadın ve erkek gruplarının ortalama yaşları arasında anlamlı fark olmadığı g?r?ld?. ?alışan erkeklerin oranı (%67.2) ?alışan kadınlardan (%32.8) y?ksekti (p< 0.001). Erkek hastalar arasında aşının faydalı olduğunu d?ş?nme oranı daha fazlaydı (p< 0.001). Erkek hastalarda işyerinde aşı kampanyası ile aşılanma (p= 0.002) ve afiş, b?lten ve broş?rlerden aşı hakkında bilgi edinme (p= 0.003) oranları daha y?ksekti. Aşı olmama sebepleri kadın ve erkeklerde benzer bulundu (Tablo 4). Kronik akciğer hastalığı olan kadın hastalarda aşılanma oranı erkek hastalardan y?ksek bulundu (p= 0.005) (Tablo 4).


Tablo 4

Tek değişkenli analizin sonu?larına g?re influenza aşısı ile aşılanmayı etkileyen bağımsız fakt?rler ?ok değişkenli lojistik regresyon analizi ile değerlendirildi. ?ok değişkenli regresyon analizinde influenza aşısı ile aşılanmayı artıran bağımsız değişkenler; aşının gripten koruma sağladığını d?ş?nme (OR, 2.13; %95 CI, 1.85-4.24, p= 0.03), kendini korumak ama?lı aşı olma (OR, 6.31; %95 CI, 3.25-12.63, p< 0.001), ailesini korumak ama?lı aşı olma (OR, 5.42; %95 CI, 3.11-9.54, p= 0.02), grip aşısının hekim tarafından ?nerilmesi (OR, 4.15; %95 CI, 2.03-7.45, p< 0.001), d?zenli aşılanma (OR, 5.32; %95 CI, 3.24-6.35, p< 0.001) ve kronik akciğer hastalığı (OR, 2.21; %95 CI, 1.64-4.32, p= 0.03) olmasıydı (Tablo 5).


Tablo 5

Anketin uygulandığı yıl i?inde influenza aşısı ile aşılanan ve aşılanmayan grupların pn?mokok aşısı hakkındaki bilgi, d?ş?nce ve tutumları da değerlendirildi. İnfluenza aşısı olanlar daha y?ksek oranda pn?mokok aşısının faydalı olduğunu d?ş?n?yordu (p= 0.02). İnfluenza aşısı olanlar arasında son beş yılda pn?mokok aşısı ile aşılanma oranı daha y?ksek bulundu? (p< 0.001) ( Tablo 6).


Tablo 6

TARTIŞMA

Bu araştırmada genel pop?lasyonda influenza aşılanma oranı %20.7 ve endikasyonu olan grupta %33.4 ile g?ğ?s hastalıkları polikliniğine başvuran hastalarda influenza aşısı ile aşılanma oranlarının olduk?a d?ş?k olduğunu g?sterdi. Aşılanma oranları ?lkemizde ve d?nyada yapılmış benzer araştırmalardakine yakın değerlerdedir (9,10). İnfluenza i?in risk grubunda olan hastaların aşılanma oranlarını artırmak i?in ?ncelikle aşılanma davranışını olumlu ve olumsuz etkileyen fakt?rlerin belirlenmesi ve buna ??z?m yollarının ?retilmesi faydalı olacaktır. Bu doğrultuda influenza aşısı ile aşılanma oranlarını etkileyen fakt?rler incelendi. İnfluenza aşısı ile aşılanma davranışının yaş ve cinsiyetten etkilenmediği, ancak eğitim d?zeyinin artmasıyla aşılanma oranının arttığı g?r?ld?. Benzer araştırmalara paralel şekilde d?zenli aşılanma alışkanlığının aşılanma oranını artırdığı belirlendi (11). Nichol ve arkadaşları daha ?nceki d?nemlerde aşılanmış olmanın sezonda aşılanma oranını pozitif y?nde etkilediğini g?stermiştir (OR= 4.29) (12).

Bu sonu? bize eğitim d?zeyinin artmasının aşı hakkında daha y?ksek bir farkındalık sağladığını ve d?zenli aşılanmaya y?nelttiğini d?ş?nd?rtm?şt?r. Diğer bir sebep de d?zenli aşılanma ile olumlu sonu?ların elde edilmesi (iş g?c? kaybının azalması, ağır hastalıklardan korunması vb.) ve korkulan olumsuz yan etkilerin g?r?lmemesi olabilir.

Araştırmamızda kronik akciğer hastalıkları başta olmak ?zere, kronik kalp hastalığı ve diyabeti olanların aşılanma oranları anlamlı y?ksekti. Bu hastaların kronik hastalıkları sebebiyle daha sık hekim ziyaretlerinin olması ve hekimlerinden bilgi almaları aşılanma oranlarını artırıyor olabilir. Bu d?ş?ncenin kaynağı araştırmamızda aşılanma davranışında en ?nemli fakt?r?n hekimlerinden bilgi alma olmasıdır. Benzer şekilde Nichol ve arkadaşları araştırmasının sonu?ları doktor ?nerisinin aşılanma isteğini (OR= 7.09) ve aşılanma oranı artırdığını vurgulamıştır (OR= 4.29) (12). Ayrıca kronik akciğer hastalığı olan hastaların influenzaya bağlı komplikasyonları doğrudan yaşamaları sık alevlenme ve sık hastane yatışı olması, g?ğ?s hastalıkları doktorlarının aşılamayı benimsemiş olmaları aşılanma davranışını olumlu y?nde etkiliyor olabilir. Ulusal bir araştırmada astım hastalarının influenza aşısı ile aşılanma oranları değerlendirilmiş ve %40.7 ile kontrol grubundan anlamlı y?ksek bulunmuştur (13). Nitsch-Osuch ve arkadaşlarının araştırmasında influenza i?in y?ksek riskli gruplar değerlendirilmiş kronik akciğer hastalıklarının oranı %58 ile diğer gruplardan anlamlı y?ksek bulunmuştur (13). Kronik akciğer hastalığı olan hastalarda aşı hakkında bilgi sahibi olunması aşı olmak i?in en g??l? fakt?rken, aşılanma ?n?ndeki en b?y?k engelin sağlık ?alışanlarının aşıyı yeterince tavsiye etmemesi olduğu g?sterilmiştir (14). İki ?niversite hastanesinde 470 sağlık ?alışanının katıldığı, hen?z yayınlanmamış olan araştırmamızın sonu?larına g?re, t?m sağlık ?alışanlarının aşı olma oranları (%26.7) ve aşıyı hastalarına tavsiye etme oranları olduk?a d?ş?kt?r. Sağlık ?alışanları i?inde en y?ksek oranda aşılanan ve aşıyı tavsiye eden grup olan hekimlerin (n= 85) ise %20'si influenza aşısını hi? tavsiye etmediğini, %41.2'si bazen tavsiye ettiğini ve %37.6'sı her zaman tavsiye ettiğini belirtmiştir. Ayrıca hekimlerin %32.9'unun hi? influenza aşısı re?etesi yazmadığı, %42.3'?n?n bazen yazdığı ve %25.9'unun her zaman re?ete yazdığı g?r?lm?şt?r.

Sağlık personelinin influenzanın hastanede yayılımını ?nlemek ve hastalarını influenzaya bağlı gelişecek komplikasyonlardan korumak i?in aşı olması hayati ?nem taşır. Buna rağmen bu araştırmada sağlık personeli olan grubun aşılanma oranı sadece %30.3't?r. Aynı şekilde kronik hastayla aynı evde yaşayan kişilerde aşılanma oranı sadece %12.5'tir. İnfluenza aşısı olan grupta aşı olma sebepleri sorgulandığında kendilerini korumak i?in aşı olma davranışının anlamlı y?ksek olduğunu g?r?yoruz. Sağlık ?alışanları daha gen? ve aktif ?alışan grup olduğu i?in aşının kendileri i?in gereksiz olduğunu, grip olmadıklarını veya olsalar dahi hafif ge?irdiklerini ve sağlıklarını tehdit etmediğini d?ş?n?yor olabilir. Ulusal bir araştırmada d?zenli aşılanan aile hekimlerinin influenza aşısı olma oranı %27.3 bulunmuştur. Bu araştırma grubunda hekimlerin risk algısının artması, kronik hastalığının olması, Sağlık Bakanlığının internet sitesinden doğrudan veya e-mail yoluyla bilgi alınmasının aşılanma oranlarını artırdığı g?sterilmiştir (15). T?m bu sonu?lara dayanarak, ?zellikle sağlık personeline influenza aşısının hastalığın yayılmasındaki ?nleyici rol? ve hastalarını korumadaki birincil işlevi konusunda bilgi verilmesinin ?nem kazandığı g?r?lmektedir.

Gebelerin aşılanması da olduk?a ?nemli olmasına rağmen araştırmamıza dahil olan ?? gebe hastanın da aşı olmadığı g?r?ld?. Baum ve arkadaşları gebe kadınlarda influenza aşısı yaptırma oranını %19.5 bulmuşlardır. Bu grupta daha ?nce aşılanmış olanların aşılanma oranı daha y?ksek olduğu belirlenmiştir (%43.3). Kadın hastalıkları ve doğum doktorlarının veya aile hekimlerinin aşılanmasını tavsiye ettiği grupta ise oran daha da y?ksektir (%49.9). Tam tersine doktorunun aşı konusunda herhangi bir bilgi vermediği grupta ise aşılanma oranı sadece %3.3't?r (16). Sonu? olarak gebelik takibini yapan veya bir sorun nedeniyle gittiği hekim tarafından gebelere influenza aşısı hakkında bilgi verilmeli ve mutlak tavsiye edilmelidir.

Araştırmamızda aşı olan grubun aşının faydaları konusunda daha fazla doğru bilgi sahibi olduğu g?r?ld?. Aşı olmama sebeplerinde en anlamlısı aşının gerekliliği hakkında bilgi sahibi olunmamasıydı. Eğitim d?zeyinin artması aşılanmayı pozitif y?nde etkiliyordu. Aşı konusunda en ?nemli bilgi kaynağı yine hekimler olarak karşımıza ?ıktı. İnfluenza aşısı olanların diğer yayın ara?larından bilgi alma oranlarında fark olmaması, ?zellikle hekimlerin hastalarını aşı hakkında bilgilendirmesi, aşı ?nermesi ve re?etelendirmesinin ?nemini vurguluyor.

Erkek ve kadınlar arasında influenza aşısı ile ilgili farklılıklar değerlendirildiğinde erkeklerin daha fazla oranda aşıyı faydalı bulduğu g?r?ld?. Erkek hastalarda meslek sahibi olma ve ?alışma oranı daha y?ksek olduğu i?in iş yerinin kampanyası ile aşılanma oranlarının erkeklerde daha y?ksek olduğu d?ş?n?ld?. Ev dışında daha ?ok vakit ge?irmeleri nedeniyle dış ortamda bulunan afiş, b?lten ve broş?rlerden daha fazla bilgi almış olabilirler. Aşı olmama sebepleri arasında ise cinsiyet farkı g?zlenmedi. Ancak kronik akciğer hastalığı bulunan olgular g?z ?n?ne alındığında kadınların erkeklere g?re daha y?ksek oranda influenza aşısı olduğu g?r?lm?şt?r. Benzer şekilde KOAH hastalarıyla yapılan bir araştırmada ?ok değişkenli regresyon analizinde erkek cinsiyetin aşılanma ?zerine negatif etkili bir bağımsız değişken olduğu ve kadın olguların daha y?ksek oranda aşılandıkları bulunmuştur (17).

Yayınlanmış araştırmalarla uyumlu şekilde influenza aşısı ile aşılanma oranları pn?mokok aşısı ile aşılanma oranlarından daha y?ksek bulundu (18). Mevsimsel influenza aşısı pn?mokok aşısından daha uzun s?reden beri ?nerildiği i?in hem hekimlerin hem de hastaların influenza aşısı hakkında farkındalığı daha fazla olabilir.

Araştırmamızın kısıtlılıklarından biri aşılanma oranlarının hastaların kendilerinin cevapladıkları anket sonucu belirlenmesi ve eczane bilgisiyle teyit edilmemesidir. Diğer bir kısıtlama tek merkezli olmasıdır. Tek merkezde y?r?t?lmesi ve g?ğ?s hastalıkları polikliniği olması nedeniyle genelleme yapma şansızımız d?ş?kt?r ??nk? araştırmalarda hekimlerin branşları ve aşı ?nerme oranları arasında farklılıklar olduğu g?sterilmiştir.

Sonu? olarak hastaların influenza aşısı ile aşılanma oranı d?ş?kt?r. Aşılanmayla ilgili olumlu d?ş?nceler aşının gribe karşı koruma sağladığını d?ş?nme, kendini korumak ama?lı aşı olma ve ailesini korumak ama?lı aşı olmadır. Hastalar aşı konusunda hekimlerinden bilgi almakta ve aşı konusunda bilgi d?zeyi yetersiz olduğunda aşılanma oranı daha d?ş?k kalmaktadır. Mevsimsel influenza aşısı ile aşılanmayı arttırmak i?in hekimler ve sağlık personeli aşı konusunda eğitilmeli, hastalarına aşıyı tavsiye etmeli ve re?etelendirmelidir.

KAYNAKLAR

  1. Thompson WW,? Shay DK, Weintraub E, Brammer L, Bridges CB, Cox NJ, et al. Influenza-associated hospitalizations in the United State. J Am Med Assoc 2004;292:1333-40.
  2. Pesek R, Lockey R. Vaccination of adults with asthma and COPD. Allergy 2011;66:25-31.
  3. George G, Zermansky W, Hurst JR. Frequent exacerbations in chronic obstructive pulmonary disease. BMJ 2011;342: 1434.
  4. Celli BR, NacNee W. ATS/ERS Task Force. Standards for the diagnosis and treatment of patienys with COPD : a summary of the ATS/ERS position paper. EUR Respir J 2004;23:932-46.
  5. Bridges CB, Fukuda K, Uyeki TM, Cox NJ, Singleton JA. Centers for disease control and prevention AC on IP. Prevention and control of influenza. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm Rep Morb Mortal Wkly Rep Recomm Rep Cent Dis Control 2002;51:1-31.
  6. Schembri S, Morant S, Winter JH, MacDonald TM. Influenza but not pneumococcal vaccination protects against all cause mortality in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Thorax 2009;64:567-72.
  7. Setse RW, Euler GL, Gonzalez-Feliciano AG, Bryan LN, Furlow C, Weinbaum CM, et al. Influenza vaccination coverage-United States, 2000-2010. MMWR Surveill Summ 2011;60:38-41.
  8. Egede LE, Zheng D. Racial/ethnic differences in influenza vaccination coverage in high-risk adults.? J Inf 2003;93:2074-8.
  9. Ciblak MA; Grip Platformu. Influenza vaccination in Turkey: prevalence of risk groups, current vaccination status, factors influencing vaccine uptake and steps taken to increase vaccination rate. Vaccine 2013;31:518-23.
  10. Blank PR, Schwenkglenks M, Szucs TD. Vaccination coverage rates in eleven European countries during two consecutive influenza seasons. J Infect 2009;58:446-58.
  11. Crowley KA, Myers R, Magda LA, Morse SS, Brandt-Rauf P, Gershon RRM. Prevalence and factors associated with 2009 to 2011 influenza vaccinations at a university medical center. Am J Infect Control 2013;41:824-30.
  12. Nichol KL, Lofgren RP, Gapinski J. Influenza vaccination. Knowledge, attitudes, and behavior among high-risk outpatients. Arch Intern Med 1992;152:106-10.
  13. ?elebi S?zener Z, Mısırlıgil M, ?er?i P, Aydın ?, Kendirlinan R, Sin B, et al. Attitudes of adult asthma patients towards influenza vaccination. Tuberk Toraks 2016;64:269-74.
  14. Nitsch-Osuch A, Golebiak I, Wyszkowska D, Rosiska R, Kargul L, Szuba B, et al. Influenza vaccination coverage among polish patients with chronic diseases. Adv Exp Med Biol 2017 Mar 18. doi: 10.1007/5584_2016_193
  15. Akan H, Yavuz E, Yayla ME, K?lbay H, Kaspar E?, Zahmacıoğlu O, et al. Factors affecting uptake of influenza vaccination among family physicians. Vaccine 2016 29;34:1712-8.
  16. Baum S, Hitschold T, Becker A, Smola S, Solomayer E, Rody A, et al. Implementation of the recommendation to vaccinate pregnant women against seasonal influenza - vaccination rates and acceptance. Geburtshilfe Frauenheilkd 2017;77:340-51.
  17. Hsu DJ, North CM, Brode SK, Celli BR. Identification of barriers to influenza vaccination in patients with chronic obstructive pulmonary disease: analysis of the 2012 behavioral risk factors surveillance system. Chronic Obstr Pulm Dis 2016;3:620-7.
  18. Loubet P, Kern?is S, Groh M, Loulergue P, Blanche P, Verger P, et al. Attitude, knowledge and pneumococcal vaccine uptake in a large cohort of patients with secondary immune deficiency. Vaccine 2015;33:3703-8.

Yazışma Adresi (Address for Correspondence)

Dr. Fatma ?İFTCİ

Ankara ?niversitesi Tıp Fak?ltesi,

G?ğ?s Hastalıkları Anabilim Dalı,

Ankara - T?rkiye

e-mail: fatmarslann@yahoo.com

Yazdır